de creatieve tegenspraak
'Dialectiek en praktijk' is een inleiding in dialectisch denken. 'Dialectiek en praktijk' heeft als ondertitel De creatieve tegenspraak, omdat in de dialectische filosofie verondersteld wordt dat tegenspraak en interacties nieuwe ontwikkelingen bewerkstelligen.
Dit boek wil inleidend zijn in een wijze van filosoferen die als lastig bekend staat. Gekozen is voor een vrij losse opzet. In korte hoofdstukken die vergezeld gaan van illustratieve 'Terzijdes' komen verschillende aspecten van de dialectiek aan bod. Het gaat dan om namen van filosofische grondleggers als Heraclitus, Hegel en Marx, en om thema's die de dialectische filosofie verhelderen.
In thema's komt aan de orde wat de dialectiek voor de praktijk kan betekenen. Zoals de dialectiek van waarheid en vergissing, hoe dialectisch met vragen om te gaan en hoe de werkelijkheid te kennen, wanneer die zelf aan dialectische veranderingen onderhevig is. Deze onderwerpen klinken zwaar, maar door de wat losse opzet van dit boek worden ze wat toegankelijker gemaakt.
Bij een deel van de thema's ligt het accent op het beter leren kennen van dialectische redeneringen en structuren, bij andere op actuele kwesties waarvoor de dialectiek van belang kan zijn. Zo komen kwesties aan bod als vrijheid, welzijn en rehabilitatie, milieubeleid, maatschappelijke betrokkenheid en communicatie.
De dialectische filosofie is een denkwijze, misschien zelfs een wereldbeschouwing, maar ook een houding. Dialectiek betekent uitgaan van beweeglijkheid, eerder dan van vaste principes en richtlijnen. Meer letten op inhoud dan op vorm, en toch weer zien hoe die inhoud zich vormt.
Dialectiek en praktijk wil een praktisch basisboek zijn over een manier van kijken en denken die de beweeglijkheid en complexiteit van de werkelijkheid erkent. Het kan een basis zijn voor de lezer die zich vervolgens verder in de dialectische filosofie wil verdiepen.
Inhoudsopgave
1 Vooraf 7
2 Wat is dialectiek? 10
Puntsgewijs
3 Wat vertel ik een student? 14
4 Dialectiek, een oud verhaal 18
Klassieke Griekse filosofie
5 Drijfveer van dialectische ontwikkelingen 21
Structuren, wetten
6 Dialectische theorie en praktijk 28
Indirecte verbanden spelen hun rol
7 Rationaliteit en handelen 33
Bemiddeling en kenbaarheid
8 Weerspiegeling 37
Objectief en subjectief
9 Steeds dat misverstand 43
De praktijk vraagt om realistische constructies
10 Vergissing en dialectiek 46
11 De structuur van basis en bovenbouw 49
Dialectiek en praktijk
12 Dialectiek en betrokkenheid 54
Praktijk en dialectiek
13 Dialectische onzuiverheid 57
Het verschil maakt het interessant
14 De vraag naar de kip en het ei? 60
Wegkomen van stagnerende vraagstellingen
15 Dialectisch wandelen 64
16 Hegel 66
17 De mens als bewogen beweger 70
Het andere
18 Dialectiek en dialoog 74
De ander
19 Speelveld verandert tijdens spel 84
Spinoza en Marx ?Emotie, gedrag en inzet
20 Concretisering en vrijheid 89
Ging vrijheid niet in 't rood gekleed?
21 Dialectiek, welzijn en methodiek 94
22 Rehabilitatie als uitdagende synthese van gewoon en bijzonder 100
23 Dialectiek en milieubeleid 103
Teleologische aspecten van ecologische verhoudingen
24 Creatief en positief omgaan met tegenstellingen 111
Dialectiek, praktijk en politiek
25 Spiraalvormige processen 115
26 Speelveld en zoekbeeld 119
27 'Alles is subjectief' 123
(Welja, welnee)
28 Metafysica, tijd, spiritualiteit 127
Theorie en praktijk
29 Dialectiek en communicatie 133
30 Risico's van dialectische filosofie 136
31 Dialectiek en alledaagsheid 141
Zwaarwichtigheid en humor
32 Dialectiek van de wind 145
33 Wat kun je nu doen? 148
Nawoord Noten 149
Personenregister 153
Andere boeken van de auteur 154
